Сам сабе
Неўзнакі, неўзаметкі —
Хоць сам скажу сабе —
Пасохлі мае кветкі,
Канец маёй сяўбе.
Штодзень я адчуваю
Усясільны той закон,
Што цягне к долу-гаю
У вечны цень-палон.
Ну што ж? Пажыў, пабродзіў,
Дарог прамераў шмат.
Стаміўся ты ў паходзе —
Спачынь жа ў зямлі, брат!
I сам я не пабачу,
Як згасне мой агонь.
Дык што ж? Хіба паплачу,
Падпёршы ціха скронь.
Мяне ў жывых не стане,
Сыду я ў небыццё,
Ды вечна будзе ранне,
I песні, і жыццё.
Усё, што поўніла мне сэрца...
Усё, што поўніла мне сэрца,
Усё, што думаў і чым жыў,
Табе запісваў на паперцы,
Як самы шчыры свой парыў.
I голас мой, сумоты поўны,
Пачула ты ў астатні час,
I, можа быць, цішком, бязмоўна
Сама ўздыхнула ты не раз.
I тыя думы, тыя песні,
Што ты радзіла для мяне,
З пачуццем юнага прадвесня
Сама складала ўпатайне.
I мне яны цяпер так мілы,
I для мяне ў іх шмат красы,
Бо нейкі подых легкакрылы
Злучыў тут нашы галасы.
На восеньскі лад
Травы пажоўклі. Падаюць лісці,
Туліцца вецер шчыльней да зямлі.
Шэпча ён кветкам: «Годзе вам цвісці!»
Лесу ён кажа: «Спачынь, задрамлі!»
Вецер, мой дружа, чую намёкі,
Хочаш і мне ты на вуха сказаць:
Блізка твой вечар, шлях недалёкі, —
Вузел апошні пара завязаць.
Вецер, мой браце, слухаць мне горка
Весці такія, што ты мне прынёс.
Хочацца верыць — выплыве зорка,
Выб'ецца з хмары на роўнядзь нябёс.
Можа я хворы, стомлен дарогай,
Цяжкай развагай прыгнечан, прыбіт, —
Спраўлюся, дружа, з млявай знямогай,
Будзе яшчэ плыць ён, мой плыт.
Ціхай дрымотай змораны горы,
Тоне ў сінечы арэхавы гай.
Годзе вас слухаць, сэрца дакоры,
Сэрца ж не хоча сказаць: «Бывай!»
Вандроўнікі
Выходзіць сонца ў свой абход
Дарогаю спрадвечнай.
За днямі дні, за годам год
Плывуць у бесканечнасць.
Нясуць яны з сабой і нас,
Як шчэпкі ў хвалях сініх.
Пытаем мы сябе не раз,
Дзе плынь сваю запынім?
Бягуць жа хутка-хутка дні,
Праходзяць нашы весны,
I меркнуць ясныя агні —
Юнацтву не ўваскрэснуць!
У сонца свой абход і шлях,
I той шлях цяжка змераць.
Што наш? — Вайшоў праз дзверы ў гмах,
Ў другія выйшаў дзверы.
Ідзеш з развагай. Ціхі жаль
Атуліць недарэчы:
Не вечна ты на ўлонні хваль
Вандруеш, чалавеча!
Запытай ты сябе, чалавеча...
Запытай ты сябе, чалавеча:
Што зрабіў для айчыны, ці многа?
I які ўзяў цяжар ты на плечы,
Каб наблізіць наш час перамогі?
Няхай сэрца тваё і сумленне
Знаць не будуць ніколі спакою,
Покі сее смерць і разбурэнне
Чорны вораг крывавай рукою.
Не ганьбуй жа ніякай работай,
Адно толькі ты май на ўвазе:
Болей хлеба, гармат, кулямётаў
На пагібель фашысцкай заразе.
Калі ж ты, як нядбайны туляга,
За чужыя хаваешся спіны,
То няхай на цябе падзе пляга —
Ты не сын свае маці-айчыны.
Май
Сышлі халодныя туманы,
Заслоны шэрыя смугі,
I недалёк ён, дзень жаданы,
Сусветны госць наш дарагі.
Як пасмы золата, праменні
Бруяцца з сіняй глыбіні,
I сеюць радасць поўнай жменяй
Іх жыватворчыя агні.
У ззянні песцяцца бярозы,
Галлё спусціўшы да зямлі,
I роняць сокі — шчасця слёзы —
На заімшэлыя камлі.
Вандроўнік-вецер выганяе
На неба статка лёгкіх хмар,
Ідзе ў абходы, аглядае
Зямлю, як дбалы гаспадар.
I ўсюды кіне сваё вока,
Шушукне штосьці хвайнякам
I падыхне, ды так глыбока,
Паблёклым травам, лазнякам.
Зямля ў надзеі ажывае,
Глядзіць красуняй маладой.
Ідзе жыццё насустрач Маю,
Ідзе вясёлай грамадой.
А разам з ім і мы ўсе чыста,
Дзятва савецкіх гор, раўнін,
Сустрэнем свята урачыста
I скажам дружна, як адзін:
«На барацьбу, народы свету!
За намі смела крок у крок:
Адна дарога ў нас і мэта —
Дзень вашай волі недалёк!»
Жыве Руставелі
Ні буры, ні віхры, ні чорныя годы
Яго не здалелі;
У сказах-былінах, у думах народа
Жыве Руставелі.
У чыстых крыніцах натхнёнага слова,
У песеннай трэлі,
Для вечнасці, спетай баянам сурова,
Жыве Руставелі.
У ясных зарніцах пяснярскага дару,
Што ў далях ірдзелі,
У гуках дзівосных, у казачных чарах
Жыве Руставелі.
У строфах пра «Віцязя ў тыгравай шкуры»,
Якіх шчэ не мелі,
У вобразах яркіх, ярчэй ад лазуры,
Жыве Руставелі.
У светлых імкненнях, чым сэрца людское
Гарыць і гарэла,
У шуме змагання, у цішах спакою
Жыве Руставелі.
Цудоўныя струны у Грузіі роднай
Даўно празвінелі,
Пад сонцам савецкім народам свабодным
Расцвіў Руставелі.
З Рабіндраната Тагора
Шапнуў ён: «Мілая, ну глянь, хоць разік глянь!»
Яму з дакорам я прамовіла: «Адстань!»
А ён са мной астаўся.
За рукі ўзяў мяне, у вочы мне зірнуў.
«Пакінь!» — сказала я. Ён вокам не змаргнуў
I толькі пасміхаўся.
Да вуха мне прыпаў, крануўшыся шчакі.
Абурана сказала я: «Ах, стыд які!»
Ды стыд яму не стаўся.
Ён кветачкаю мне аздобіў валасы.
«Якая ж мне карысць ад гэтае красы?»
I тут ён не крануўся.
I зняўшы мой вянок, пайшоў ад мяне проч.
Я плачу, думаю аб ім і дзень, і ноч —
Ах, хай бы ён вярнуўся!
Пасля навальніцы
Навальніцы няма, навальніца сышла,
Хмары далей паціснулі ў свет,
I страхлівая цьма, дажджаная імгла
Разам з ёю пайшлі ў адзін след.
Хоць грыміць яшчэ гром і зямельку трасе,
Хоць маланка жахліва гарыць,
Над раўком-капяжом ў саламянай страсе,
Як сляза, яшчэ кропля дрыжыць;
Але глухне раскат, і маланка радзей
Палыхае ў гняўлівых клубках...
Заспакойся ж, мой брат, і глядзі весялей,
Бо смяецца ўжо сонца ў палях!
Водгулле
Ці коска зазвоніць у час касавіцы,
Ці песню дзяўчо запяе,
Ці неба заззяе ў агнях бліскавіцы,
Ці вецер задзьме-зазлуе,
Ці гром гучнабежны пракоціцца ў хмарах,
Ці грукне над лесам пярун, —
Усё адклікаецца ў вольных абшарах,
Ўсё іх дакранаецца струн.
А ты, калі гора каго напаткае,
Ці жальба пачуецца, плач,
Або запануе дзе крыўда ліхая —
На ўсё адгукніся, адзнач.
А радасць пачуеш, надзеі ўзаўюцца,
Каб добрыя весткі падаць,
Няхай тады струны твае засмяюцца
I песняю шчасця гучаць.
Да працы!
Браты! Вялікая дарога
Чакае нас і родны край —
Жніво настала, працы многа, —
Навукі семя засявай!
Святло нясіце — ў мроку дрэмле
Наш мілы край, наш родны кут.
Хай уваскрэснуць нашы землі,
Няхай асветліцца наш люд.
Хай будзе спор нам у прыгодзе!
Не царскі біч, не панскі хам,
Хай будзе лад ў сваёй гасподзе
Ствараць народ-уладца сам.